Food-Info.net> Tematy > Alergie pokarmowe

Celiakia (nietolerancja glutenu) i alergia na białka pszenicy

Celiakia (nazywana także nietolerancją glutenu, glutenozależną chorobą trzewną lub biegunką celiakalną) to stan, w którym występuje chroniczna reakcja na określone białka powszechnie nazywane glutenami, występującymi w ziarnie niektórych zbóż. Objawia się poprzez zanik kosmków jelita cienkiego i w rezultacie powoduje złe wchłanianie składników odżywczych.

Nietolerancja glutenu jest w dużym stopniu przekazywana genetycznie. U ok. 5-10% osób będących krewnymi pierwszego stopnia (rodzice, dzieci i rodzeństwo) cierpiących na celiakię, z dużym prawdopodobieństwem wystąpić może nietolerancja glutenu. Choroba dotyczy obydwu płci i może się pojawić w każdym wieku, od okresu niemowlęcego, (gdy wprowadza się do pokarmu produkty zbożowe) do dowolnego okresu życia (nawet, jeśli wcześniej spożywanie produktów zbożowych nie wywoływało alergii). Choroba ujawnia się po spełnieniu dwóch warunków: występuje genetyczna predyspozycja (dwa charakterystyczna markery genetyczne, zwane HLA, występują u 90% chorych na celiakię w USA) oraz działanie czynnika początkującego reakcję alergiczną. Mogą to być czynniki np. środowiskowe (np. spożywanie dużej ilości produktów wytwarzanych z pszenicy), sytuacyjne (duży stres emocjonalny), fizyczne (ciąża, zabieg chirurgiczny) czy chorobowe (infekcja wirusowa).

Kiedyś uważano, że to choroba okresu dziecięcego, z której wyrasta się z wiekiem. Ostatnie badania wykazują jednak, że objawy uczulenia na gluten zanikają w późnym dzieciństwie czy wieku dojrzewania, stwarzając pozory wyleczenia. Niestety, również w tym czasie kosmki jelita cienkiego osób chorych ulegają uszkodzeniu i dopiero po latach okazuje się, że nie przyswajali ważnych składników odżywczych.

Produkty

Na liście zbóż, których nie wolno spożywać znajdują się: pszenica, żyto, jęczmień i owies. Ponadto, istnieją rodzaje zbóż o mniej znanych nazwach. Durum to nazwa gatunku pszenicy, z której po zmieleniu na tzw. semolinę, wytwarza się makaron. Do pszenic zalicza się także orkisz (spelta) i kamut.

Bulgur to rodzaj specjalnie przetworzonego ziarna pszenicy.

Pszenżyto, wyhodowane przez skrzyżowanie pszenicy z żytem również należy do zbóż uczulających.

Kukurydza jest jednym ze zbóż, które nie niszczy kosmków jelita cienkiego u osób chorych na celiakię. Jest dobrze tolerowana przez większość chorych.

Spośród powszechnie występujących zbóż najlepszy jest ryż, gdyż rzadko powoduje alergię.

Poza kukurydzą i ryżem, jest wiele odmian ziarna wykorzystywanych w kuchni bezglutenowej.

Do odmian, które mogą być spożywane po zmieleniu na mąkę należą: szarłat, gryka (kasza gryczana), ciecierzyca, soczewica, proso, groch, ziarno prosa boliwijskiego, sorgo, soja, tapioka i dziki ryż. Mąka z wielu wymienionych ziaren jest dostępna w sklepach ze zdrową żywnością. Niektóre, jak np. mąka ryżowa bywa dostępna również w zwyczajnych sklepach.

Aby polepszyć strukturę produktów nie zawierających glutenu, korzysta się z jednego lub większej liczby dodatkowych składników, np.: gumy ksantanowej, gumy guar (czasami działa przeczyszczająco) oraz metylocelulozy. Substancje te można nabyć w sklepach ze zdrową żywnością lub specjalistycznych sklepach zaopatrzenia gastronomicznego.

Leczenie

Celiakii nie da się wyleczyć. Można natomiast prowadzić normalne, zdrowe życie, jeśli się stosuje dietę bezglutenową. Oznacza to, że należy unikać wszystkich produktów, do których wytworzenia wykorzystano pszenicę, żyto, jęczmień, owies i kilka innych mniej znanych zbóż.

Jeśli to konieczne, można przyjmować dodatkowe witaminy, ale jedyny sposób uniknięcia uszkodzeń kosmków jelita cienkiego i towarzyszących temu objawów polega na przestrzeganiu diety bezglutenowej.

Objawy

Nie spotyka się postaci typowej celiakii. U różnych osób objawia się ona inaczej, począwszy od braku jakichkolwiek objawów (choroba bezobjawowa lub ukryta) po skrajne przypadki, którym towarzyszą wzdęcia, gazy, biegunka oraz utrata wagi spowodowana złym wchłanianiem składników odżywczych.

Poza skrajnymi przypadkami, choroba może się objawiać także poprzez:

• Biegunkę
• Zaparcia
• Obfite stolce tłuszczowe
• Bóle podbrzusza
• Wzdęcia
• Problemy z niedoborem witamin
• Niedobór żelaza (anemia)
• Przewlekłe zmęczenie
• Słabość
• Utratę wagi
• Bóle kości
• Łamliwość kości
• Parestezję (uczucie mrowienia, drętwienia, kłucia itp. skóry)

i towarzyszące temu pieczenie, ciarki i swędzenie skóry

• Obrzęki
• Bóle głowy
• Neuropatię obwodową (drętwienie palców u rąk i stóp)

U dzieci objawy mogą być następujące:

• Nieprawidłowy rozwój
• Bladość
• Płaczliwość, marudność, drażliwość
• Niezdolność do koncentracji
• Zapadnięte pośladki
• Wzdęcie połączone z bólem brzucha
• Blade, cuchnące, niekształtne stolce
• Częsta, pienista biegunka

Po za wyżej wymienionymi, chorzy mogą cierpieć na opryszczkowe zapalenie skóry. Choroba ta powoduje wysypki (często na twarzy, głowie, łokciach, kolanach i pośladkach). Reakcja po spożyciu glutenu może być natychmiastowa lub opóźniona o tygodnie, a nawet miesiące.

Niezwykłe w celiakii jest to, że nie ma dwóch osób, które wykazywałyby identyczne objawy. Osoba może mieć wiele objawów choroby wymienionych powyżej, kilka, jeden lub wcale. Są nawet przypadki, kiedy jednym z objawów tej choroby była otyłość.

Uczulenie na pszenicę

Pszenica zawiera wiele różnych białek. Tak jak inne białka, mogą one wywoływać reakcje alergiczną. Jednakże, uczulenie na pszenicę to bardzo rzadka przypadłość.

Zobacz również:

• Jak usuwać gluten z narzędzi kuchennych gdy je używałem przy produktach zbożowych?
• Pytania i odpowiedzi

Źródło i linki: www.celiac.com ; www.celiac.org ; www.celiac.ca/