Food-Info.net> Onderwerpen > Voedselallergiën en intoleranties

Soja Allergie

(Bron)

Deze informatie wordt aangeboden in samenwerking met het Informall project.

Soja (Glycine max) behoort tot de familie van de peulvruchten. De zaden ofwel de sojabonen zijn het eetbare gedeelte van de plant. Ze zijn vooral rijk aan eiwitten en hebben een hoge biologische waarde waardoor ze een belangrijke voedingsbron zijn. Het eiwit gehalte bestaat voor ongeveer 35% uit droge zaden. Allergische reacties op de eiwitten in de sojabonen worden al sinds de jaren ‘80 gerapporteerd. Wereldwijd komen mensen vooral in Azië en de Verenigde Staten in contact met soja, hoewel de laatste jaren ook in Europa de consumptie van soja is gestegen en dan met name in de vegetarische keuken.

Allergie voor soja wordt veroorzaakt door de eiwitten in de zaden, met name door de zogenaamde ‘opslag eiwitten'. Opslag eiwitten zijn in overvloed aanwezig in de zaden en dienen als “materiaal leverancier” tijdens de groei van de plant. Ten minste twee soorten van deze opslag eiwitten zijn geïdentificeerd als allergenen: viciline en leguminr. Opslag eiwitten zijn meestal stabiel en hitte resistent. Blootstelling aan hitte laat de allergenen grotendeels intact. Recentelijk is er een allergeen in soja geïdentificeerd (geen opslag eiwit) gerelateerd aan de belangrijkste veroorzaker van hooikoorts.

Sojaproducten worden veel gebruikt in de voedingsindustrie en dan met name om de voeding textuur te geven, als emulgeermiddel en eiwit vulmiddel. Lecithine van sojabonen wordt gebruikt als emulgeermiddel (E322). Sojabonen zijn ook een belangrijke bron van zuivere olie maar dit bevat waarschijnlijk geen grote hoeveelheden van de allergenen.

Indeling:

1. Symptomen
2. Wie, wanneer, hoe lang, en hoe vaak?
3. Gerelateerde voedingsmiddelen (kruisreactiviteit)
4. Diagnose
5. Voorkomen van de allergie
6. Andere talen
7. Meer informatie

Symptomen

Soja kan allerlei soorten allergische reacties opwekken, variërend van jeuk en zwelling van de mond en keel, maag-darm klachten (misselijkheid, kramp en diarree), klachten met de ademhaling (hooikoorts en astma), reacties van de huid (netelroos) tot aan ernstige, levensbedreigende allergische reacties zoals kortademigheid en een plotselinge daling van de bloeddruk (anafylactische shock).

Het inademen van sojapoeder en meel (bijvoorbeeld tijdens het werk) is dan wel geen voedselallergie, toch is het belangrijk om te weten dat dit inademen van het poeder of meel problemen met de ademhaling kan geven zoals rhinitis (=ontsteking van het neusslijmvlies) en astma. Desondanks blijkt dat patiënten met deze symptomen meestal wel soja kunnen eten zonder hier last van te krijgen. Het stof, afkomstig van de vliezen om de sojabonen, was de oorzaak van astma epidemieën in 1981 tot 1987 in Spanje na het uitladen van sojabonen in de havens van Barcelona, Cartagena en Tarragona, maar ook in New Orleans in de jaren '50 en '60.

Wie, wanneer, hoe lang en hoe vaak?

De prevalentie van soja allergie is tot op heden nog niet bestudeerd. Allergieën voor soja zijn voornamelijk omschreven bij jonge kinderen met eczeem. Zij groeiden over de allergie heen na 1-2 geen soja meer gegeten te hebben. Bij kinderen met eczeem reageert 1 tot 4% van hen op soja met een allergische reactie. Echter, allergische reacties voor producten met soja komt bij volwassenen minder vaak voor.

Drempelwaarden voor allergische reacties op soja zijn nog niet accuraat bepaald. In Zweden werd gerapporteerd dat soja verantwoordelijk was voor 6 van de 12 levensbedreigende allergische reacties op voeding gedurende 1993-1996 na een inname van een geschatte waarde van 1- 10 gram soja. Drempelwaarden kunnen enorm verschillen tussen individuen. Ongepubliceerde resultaten uit Zwitserland suggereren dat de eerste subjectieve symptomen al kunnen beginnen bij een dosis van 8 mg.

Gerelateerde voedingsmiddelen (kruisreactiviteit);

Omdat soja een peulvrucht is werd gedacht dat mensen met een soja allergie ook voor andere peulvruchten, zoals de pinda, allergisch zouden zijn. Deze gedachte werd gebaseerd op de verwachting dat dezelfde eiwitten in gerelateerde voedingsmiddelen de allergie zouden veroorzaken. Een dergelijke reactie wordt ook wel kruisreactiviteit genoemd. Het blijkt inderdaad dat de opslag eiwitten in o.a. pinda's en bonen vrijwel hetzelfde zijn als de eiwitten in soja. In tegenstelling tot enkele andere bekende voedselallergieën blijkt kruisreactiviteit zeldzaam te zijn bij peulvruchten. De meeste personen die allergisch zijn voor soja, kunnen wel pinda's verdragen, behalve misschien de personen die last hebben van een pollen allergie hebben (hooikoorts). Dit betekent niet dat er geen enkele patiënt een kruisreactieve allergie vertoont bij peulvruchten, maar het is wel zeldzaam.

Patiënten met hooikoorts (door berkenpollen in de lente) hebben ook vaak last van voedselallergieën. De meest voorkomende voedingsmiddelen in dit geval zijn appels, perziken en noten van bomen, zoals hazelnoten. De reden van dit verband tussen een respiratoire allergie en een voedselallergie is dat deze vruchten en noten een allergeen bevatten wat nauw verwant is aan het belangrijkste allergeen in hooikoorts. Allergische reacties gebaseerd op zulke gelijkenissen worden kruisreactiviteit genoemd. Recentelijk is aangetoond dat er in soja eenzelfde allergeen als in berkenpollen zit. In centraal Europa (Zwitserland en Duitsland) zijn er recentelijk allergische reacties gerapporteerd op voedingsmiddelen die een isolaat van soja eiwit bevatten. De meeste patiënten met een allergische reactie op dit soja eiwit isolaat waren ook allergisch voor berkenpollen. Onderzoek bij mensen met hooikoorts in een omgeving met veel berkenpollen liet zien dat 10% van deze hooggevoelige personen ook last hebben van een hiermee samengaande allergie voor soja.

Diagnose

Diagnose van soja allergie begint met het in kaart brengen van een duidelijke klinische geschiedenis om een link te kunnen vinden tussen allergische reacties en soja. Omdat soja vaak als een “onzichtbaar” ingrediënt in voedsel wordt gebruikt is dit niet altijd gemakkelijk. Huidprik testen en het meten van specifieke IgE niveaus zijn methoden om te testen of er inderdaad een soja allergie is. Soja deelt dezelfde allergenen als pinda en andere peulvruchten en berkenpollen. Een positieve huidprik test of serum IgE test kan makkelijk gebaseerd zijn op kruisreactiviteit van pinda, berkenpollen of andere peulvruchten. Om te kunnen onderscheiden of zulke kruisreacties klinisch relevant zijn, geeft alleen een zogenaamde dubbelblinde, placebogecontroleerde trial uitsluitsel. Bij deze procedure wordt er een steeds grotere dosis soja en ook placebo (nepvariant: zonder soja) toegediend aan de patiënt. Zowel de dokter als ook de patiënt weten niet in welke maaltijd de soja zit en in welke maaltijd niet (placebo). Hier is het erg belangrijk dat de smaak van soja in de maaltijd met soja wordt geblindeerd, zodat het niet geproefd kan worden.

Voorkomen van de allergie

Sojabonen kunnen in hun geheel, als bonen, gegeten worden, maar meestal gebeurt dit niet. Zij worden veelal gegeten in de vorm van bewerkte voedingsmiddelen waar ze in zitten. Soja producten worden vandaag de dag veel gebruikt in de voedingsmiddelenindustrie, met name om textuur te geven, als emulgeermiddel en eiwit vulling. In deze gevallen wordt soja gebruikt als olie, meel of concentraat. Sojameel wordt vaak toegevoegd aan brood, gebak en koekjes. Soja zit ook in sojamelk, andere sojadranken en sojavlokken. Soja wrongel (Engels: curd) oftewel tofu is een ingrediënt dat veel gebruikt wordt in de Aziatische keuken en is tevens de basis voor gefermenteerde sojaboon producten zoals miso, okara, sojasaus en tempé. Bovendien wordt soja gebruikt voor de productie van TVP wat textured vegetable protein betekend in het engels en wat in het Nederlands vertaald kan worden als vezelig kunstmatig eiwit ofwel kunstvlees. Omdat soja een goede en goedkope bron van eiwit is wordt het in veel bewerkte producten gebruikt. Denk hierbij aan: vleesproducten, worstjes, chocolade, ijs en ontbijtgranen. Vaak is onze vindt onze eerste kennismaking met soja plaats via onze baby- en kindervoeding.

Lecithine wordt gebruikt als een emulgeermiddel (E322) in bewerkte voedingsmiddelen maar ook als een ingrediënt in farmaceutische en cosmetische producten. Tevens wordt lecithine gebruikt als een gezondheidssupplement vanwege de veronderstelde cholesterolverlagend werking. Het wordt verkregen dan wel verkregen uit de olie, toch zou het (in kleine hoeveelheden) nog eiwitten kunnen bevatten die een allergische reactie veroorzaken. Soja lecithine wordt voornamelijk gebruikt als toevoeging in chocolade, gebak en koekjes, kruiden en ijs. Op commerciële soja lecithine preparaten wordt niet aangegeven dat zij soja eiwitten bevatten, waardoor zij een verborgen bron van allergenen kunnen zijn.

Non-food producten

Anders dan in voedingsmiddelen zit soja vooral in body lotions en crèmes, zeep, diervoeding, lijm en glijmiddelen. Soja lecithine wordt gebruikt in de farmaceutische en cosmetische industrie.

Voorkomen: beter dan genezen

Op dit moment is het niet in contact komen (ontwijken van allergeen) de enige behandeling voor voedselallergie. Omdat sojabonen vaak als “onzichtbaar” ingrediënt aanwezig zijn in vele voedingsmiddelen, is dit een probleem. Gelukkig zorgt nieuwe wetgeving (=EU Labelling Directive 2003/89/EG en de lijst van de Codex Alimentarius Commissie over verplichte labelling van voorverpakte voedingsmiddelen) er voor dat de “onzichtbare” soja vermeld zullen moeten worden.

Andere talen

	soy(bean)		Soja		Soja(bohne)		soja		Soja
	Soja		Соя		Sojabønne		soia		σόγια
	Soya		Sója		Sója		Soyabønne		Soja zwyczajna
	(boabe de) soia		Soja		Soijapapu		Sojaböna		Soja
	Соя		sojë		Соја		Szójabab		Soja
	Соя		Soja		Soja
	Sojabaun		סויה				Նուշ		ნუში
	大豆		ダイズ		ถั่วเหลือง์		فول الصويا		سویا
	Kedelai		Đậu tươngह		maharage ya soya

Meer informatie

• Overzicht van klinische studies (engelstalig)
• Biochemische data van 2S albumine (engelstalig)