Food-Info.net> Gıda güvenliği > Toxinler

Kabuklu deniz hayvanı toksinleri

Genel özellikleri

Kabuklu deniz hayvanlarının neden olduğu zehirlenmeler planktonic alglerin ürettiği toksinleri bulunduran yosunların kabuklu deniz hayvanları tarafından tüketilmesi ile söz konusudur.Bu kabuklu deniz hayvanları toksinleri biriktirir yada metabolizmalarında kullanırlar.

Saxitoksin türevleri olan 20 çeşit toksin felçlere neden olabilecek kabuklu deniz hayvanları zehirlenmelerine (paralytic shellfish poisonings (PSP)) neden olabilmektedir. Diarrheic shellfish poisoning (DSP) diareye neden olan kabuklu deniz hayvanları zehirlenmeleri yüksek molekül ağırlığı olan polieterler nedeniyle olmaktadır, bu polieterler : akadaik asit, dinipolysis toksin, pectonotoksinler ve yessotoksinlerdir. Neurotoxic shellfish poisoning (NSP) nörotoksik zehirlenmeler brevetoksin olarak bilinen polieterler ile ilişkilidir. Amnesic shellfish poisoning (ASP), amnesic zehirlenmeler ise genellikle aminoasitler ve domoik asitler ile gerçekleşir.

Hastalık belirtileri

Kontamine olmuş kabuklu deniz hayvanlarının vücuda alınması toksinin bulunmasına, toksinin kontaminasyonuna ve tüketilen deniz ürününün miktarına bağlı olarak çeşitli semptomlara neden olmaktadır. PSP'de etkiler baskın olarak nörolojiktir ve sızlama, yanma, uyuşukluk, uyku hali, konuşma güçlüğü ve solunum zorluğu gibi etkilere neden olabilir. DSP, NSP ve ASP zehirlenmelerinin semptomları daha az belirgindir. DSP ‘de genellikle bulantı, kusma, ishal ve üşüme ile birlikte karın ağrısı gibi hafif mide ve bağırsak bozukluklarına neden olmaktadır. NSP'de ise mide- bağırsak ve nörolojik semptomların herikisi birlikte sözkonusudur. Dudakta, dilde ve boğazda sızlama ve uyuşukluk, kas ağırıları, baş dönmesi, sıcak ve soğuk hislerinin algılanışında bozukluk, ishal ve kusma gibi semptomlar sözkonusudur. ASP zehirlenmeleri mide- bağırsak bozukluklarına ve nörolojik problemlere neden olabilmektedir.

PSP: Hastalığın semptomları oldukca çabuk oluşmaktadır. Alınan toksin miktarına göre kabuklu deniz ürününün vücuda alımınından 0,5 ile 2 saat içerisinde semptomlar görülür. Ciddi durumlarda solunum bozukluğu yaygın olarak görülmektedir eğer solunum desteği söz konusu olmazsa ölüm gözlenebilir.

Toksine maruz kalındıktan sonra 12 saat içeresinde solunum desteği verilirse genellikle sürekli bir yan etki kalmaksızın tam iyileşme görülmektedir.

NSP: Bu hastalığın başlangıcı bir kaç dakika ile birkaç saat içerisinde görülmekte ve hastalık birkaç saat ile birkaç gün kadar kısa sürmektedir. Etkilerden biraz sonra tam bir iyileşme gerçekleşmektedir ve bugüne kadar ölüm rapor edilmemiştir.

DSP: Hastalığın başlangıcı vücuda alınan toksinin dozuna bağlı olarak değişiklik gösterir; 30 dakika ile 2-3 saat kadar sürebilir, semptomlarıyla birlikte 2-3 gün içinde sonlanır. Daha sonra etki gözlenmeyecek şekilde iyileşme gerçekleşir ve hastalığın hayatı tehdit edici etkisi yoktur.

ASP: Bu tür zehirlenmeler 24 saat içerisinde mide-bağırsak bozukluklarının başlangıcı ve 48 saat içinde nörolojik semptomların görülmesi ile karakterize olmuştur. Bu zehirlenme yaşlılarda oldukca şiddetli gözlenmekte ve Alzheimer hastalığını andırmaktadır. Şimdiye kadar olan bütün ölümler yaşlı insanlarda gözlenmiştir.

Teşhisi

Kabuklu deniz hayvanlarından doğan zehirlenmelerin teşhisi, görülen semptomların ve zehirlenmenin gerçekleşmesinden önce tüketilen yiyeceklerle ilgili verilen bilgilere dayanmaktadır.

İlişkili gıdalar

Bütün kabuklu deniz mahsülleri potansiyel zehirlilik riski taşımaktadır. PSP genellikle midye, istiridye vb. deniz mahsülleriyle ilişkilidir, özellikle pasifik okyanusundaki deniz mahsülleriyle ilgilidir. NSP ana olarak Florida sahillerinden ve Meksika körfezinden toplanılan kabuklu deniz ürünleriyle ilgilidir. DSP midye, istiridye vb. ürünlerle ilişkilidir. ASP ise midye ile ilişkilidir.

Önlenmesi

Kabuklu deniz ürünlerinin tüketilmemesi bu tür toksinlerden uzak durmanın bir yoludur, fakat genellikle yetkililer şunu bilmektedirki yosunların çiçek açma zamanında kabuklu deniz hayvanlarının hasat edilmesi yasaklanmalıdır. Ayrıca DSP zehirlenmelerine karşın kabuklu deniz hayvanları toplanmadan önce belirli bir süre temiz suda tutulur.

Aşırı sayıda PSP zehirlenmesi turistlerde veya bu ürünlerin çıkarıldığı yerlerin yerlisi olmayan kişilerde görülür. Bu tür zehirlenmeler resmi karantina bölgelerinin ihmal edilmesi veya geleneksel güvenli tüketim kurallarına uyulmamasından dolayı olmaktadır. Bu her iki önlemde yerel halkı korumak amaçlıdır.

Risk gurupları

Bütün insanlar kabuklu deniz hayvanlarından doğacak zehirlenmelere karşı hassastır. Yaşlı

Insanlar ASP türü zehirlenmelere ve ciddi nörolojik etkilerine karşı daha hassastır.

Kaynaklar: http://www.cfsan.fda.gov/~mow/intro.html