Potasyum (K)

Giriş
Gıda kaynakları
Tavsiye Edilen Günlük Alım Miktarı(RDA)
İnhibitörler/uyarıcılar
Vücuttaki görevleri
Eksikliği
Toksisite
Düzenleme
Kaynaklar

Giriş

Potasyum tüketmemiz gereken temel minerallerdendir. Solüsyonda iyonlarına (yüklü parçalara) ayrılıp elektrik iletkenliği verdiği için elektrolit olarakda bilinir. Vücut fonksiyonlarımız, hücrelerin içindeki ve dışındaki potasyum derişimiyle çok sıkı ilişkilidir.

Gıda Kaynakları

Potasyum bakımından en zengin gıdalar sebze ve meyvelerdir. Değişik toprakların mineral içeriklerindeki çeşitlilikten dolayı bitkiler de mineral içerikleri bakımından farklılıklar gösterebilir

Potasyum içeren bazı önemli gıdalar;


Domates salçası	Ispanak	Kuru üzüm	Turp	Portakal suyu

Çarkıfelek meyvası	Kavun ağacı	Muz	Kırmızı dolmalık biber	Kayısı

Tavsiye Edilen Günlük Alım Miktarı(RDA)

Genel nüfüs için Avrupa birliği ve Amerika tarafından henüz belirlenmiş RDA bulunmamaktadır

İnhibitörler/uyarıcılar:

Aşağıda bilinen Potasyum emilimini engelleyen bileşenler verilmiştir

Antiinflamatuarlar : colchicine and salicylazosulfapyridine Potasyum emilimini engelleyen antiinflamatuarlardandır.

Müshiller : Cascara sagrada, and bisacodyl ve fenolftalein potasyum emilimini engelleyen müshillerdender.

Çeşitli antimikrobiyaller : Potasyum emilimi tetracycline and neomycin gibi muhtelif antimikrobiyaller tarafından engellenir.

Vücuttaki görevleri

Membran bakımı

Potasyum hücre içindeki sıvıda, sodyum ise hücre dışındaki sıvıda bulunan başlıca pozitif yüklü iyonlar (katyonlar) dır. Potasyumun hücre içindeki yoğunluğu hücre dışındaki yoğunluğundan 30 kat fazladır, sodyumun hücre içi yoğunluğu hücre dışı yoğunluktan 10 kattanda azdır. Potasyumla Sodyumun hücre zarındaki çaprazvari derişim farkından dolayı oluşturdukları elektrokimyasal gradyana zar potansiyeli denir. Hücre zarındaki iyon pompaları özellikle sodyum potasyum-ATPaz pompaları hücrenin zar gerilimini korurlar. Enerji olarak ATP kullanan bu pompalar potasyumu hücre içine albilmek için sodyumu hücre dışına pompalarlar. Bir yetişkinde faaliyetleri için enerjinin 20%-40% ını kullanırlar.Enerjinin büyük kısmı sodyum/potasyum yoğunluğunun gradyanını korumak için kullanılır, bu işlev yaşamsal destek bakımından önemlidir. Hücre zarı geriliminin sıkı kontrolü,sinir sinyallerinin iletimi,kas kontraksiyonu ve kalp fonksiyonları üzerinde kritik etkilere sahiptir.

Enzimler için kofaktör

Bazı enzimler ancak Potasymun varkığında aktif olabilirler. Sodyum, Potasyum-ATPaz aktifleşebilmek için sodyum ve potasyuma ihtiyaç duyar. Karbonhidrat metabolizmasında önemli enzimlerden pirüvat kinaz enzimide aktifleşmek için potasyuma ihtiyaç duyar.

Kandaki tampon sistemi

Potasyum kandaki çeşitli tampon sistemleri için gerekli yapıtaşlarındandır. Potasyum sülfirik asitteki sülfat gruplarıyla iyonik olarak bağlanıp potasyum sülfat tuzlarını oluşturarak sistemin asitliğini azaltır. Potasyum bazik tampon sistemleri için de benzer fonksiyona sahiptir, bunu potasyum hidroksit gibi kuvvetli bazları nötür su moleküllerine çevirerek gerçekleştirir.

Kas kasılımı

Sinir sinyallerinin iletiminden sonra sodyum iyonları sinaptik sinir zarına kaydırılır, potasyum ve sodyum yukarda değindiğimiz pompa mekanizmasıyla değiş tokuş edilir, böylece zarın dışındaki özgün sodyum derişimi sağlanmış olur. Bu pompalama işlemi bir sonraki sinir iletimi için gereklidir. Potasyum sodyumun (kasların kasılmasını sağlar) aksine kas kasılmalarında gevşetici etki gösterir

Eksikliği

Plazmadaki potasyum derişiminin anormal miktardarlarda az olmasına hipoklemi.

Genellikle aşırı miktardaki potasyum kayıplarından dolayı meydana gelir ; uzun süre kusma, bazı diüretikleri kullanma, bazı böbrek hastalıklarında veya metabolizmanın bozulması gibi Besinsel olarak potasyumun düşük seviyede alınması genellike hipoklemi ya yol açmaz . fakat yapılan son araştırmalarda potasyumun beslenmede yetersiz alınımının bazı kronik hastalıklara yakalanma riskini artırabiliceğini göstermiştir.

Toksisite

Kandaki potasyum consanrasyonunun normalin üzerinde olmasına hiperklemi denir potasyum alımı böbreklerin temizleyebileceği miktardan fazla olması durumunda ortaya çıkar. Idrar yoluyla dışarı atılan potasyum sevyesinin düşük olması; kronik böbrek hastalıklarına, potasyum-sparing gibi diüretikleri kullanmaya, yetersiz aldosteron salgılanması (hypoaldosteronism) sonucunda fazla potasyumun birikmesi gibi durumlara yol açabilir

Kişiye ağız yoluyla tek seferde alışılmışın dışında 18 gramdan fazla bir miktarın verilmesi kişide ciddi hiperklemi ye yol açabilir böbrek fonksiyonları normal olsa bile

Alyuvarların yıkımı (hemolysis) veya dokuların hasar görmesi durumundada hücre içindeki potasyum dolaşım sistemine katılıp hiperklemiye yol açabilir. El ve ayaklarda titreme, adele zayıflığı, geçici felçlik gibi durumlar hiperkleminin belirtilerindendir. En ciddi komplikasyonu anormal kalp ritmini (kardiyak aritmi) arttırması ve kardiyak arreste yol açabilmesidir

Düzenleme

Potasyumun kas hücrelerinden hücrelerin dışındaki sıvıya hareket etmesi kas dokusundaki kasılma mekanizması için önem taşır.

Potasyum aktif taşıma sistemiyle hücre içine pompalanırken, sodyumda hücre dışına pompalanır. Sodyum ve potasyumun biyolojik hücre zarında çaprazvari şekilde bulunması; osmotik dengeyi koruma, zarlardaki elektrokimyasal gradyan ve hücre dışındaki sıvının hacmini regüle etme için önemlidir. Iyonik sinir sinyalleri iletildikten sonra, sodyum/potasyum gradyanı aletsel olarakda yapılmaktadır

Potasyum çoğunlukla hücre içindeki sıvıda bulunurken buna mukabil sodyum hücre dışındaki sıvıda bulunur. Iki iyonun ayrımı adenozin trifosfat (ATP) kullanan pompanın aracılığı ile olur. Pompanın hücre zarının iç kısmında içerdiği iki protein, ATP'den enerji sağlayıp, hücre dışına üç sodyum taşırken hücre içinede iki potasyum alır.

Benzer pompa sistemi bağırsaklardan glikozu alıp kan dolaşımına taşır. Bağırsak sıvısındaki sodyum derişimi artınca sodyum, bağırsaklardaki mukozal hücrelere geçme eğilimi gösterir. Sodyum hücrelere geçince, glikozda hücre içine geçer. Hücre içindeki glikoz yoğunluğu artmaya devam eder ta ki glikoz kan dolaşımına yayılana dek. Pompa mekanizması hücre içindeki sodyumu kana pompalayıp potasyumuda hücre içine alır, böylece hücredeki sodyum birikimini giderir.

Potasyum ince bağırsaklarda emilir, fazla potasyum ise idrarla vücut dışına atılır.aldosteron hormonu; sodyumun emilimi için potasyumun boşaltımında artırıcı etki gösterir. Bu durumun gerçekleşebilmesi için Renal pompadaki proteinler aktifleştirilir, bu sayede hücre zarında potasyum eş zamanlı olarak sodyumla değiş tokuş edilir.