Food-Info.net> Tematy > Bezpieczeństwo żywności > Toxyny

Trichoteceny

Wytwarzane przez: różne rodzaje mikroorganizmów

Wprowadzenie i budowa chemiczna

Toksyny trichotecenowe należą do grupy związków chemicznych o podobnych właściwościach wytwarzanych przez kilka szczepów Fusarium, Cephalosporium, Myrothecium, Trichoderma i Stachybotrys. Cztery trichoteceny (toksyna T-2, niwalenon, deoksyniwalenon (DON) i diacetooksyscripenol) wykryto jako naturalne skażenie żywności w niewielkiej liczbie produktów, przy czym najczęściej spotykanym, choć najmniej toksycznym jest deoksyniwalenol. Trichoteceny są silnymi inhibitorami syntezy białek w komórkach ssaczych. Należy dodać, że deoksyniwalenol występuje także pod nazwą womitotoksyna z tego względu, że zatrucie tym związkiem wywołuje wymioty.

Występowanie

Prawdopodobnie najczęściej wykrywanym trichotecenem jest DON wytwarzany głównie przez F. graminearum i F. culmorum . Te dwa szczepy Fusarium są patogenami roślin i powodują fuzariozę kłosów pszenicy. Najpoważniejsze przypadki tej choroby roślin pojawiają się w latach o dużych opadach deszczu w okresie kwitnienia. Dane światowe podają, że DON wykryto średnio w 57% analizowanych próbek pszenicy, 40% kukurydzy, 68% owsa, 59% jęczmienia, 49% żyta i 27% ryżu. Obecność DON stwierdzono także w produktach wytwarzanych z pszenicy i kukurydzy, na przykład mące, chlebie i śniadaniowych produktach zbożowych. Zawartość DON w losowo wybranych próbkach zboża wykazywała sezonową zmienność, od progowej wielkości wykrycia (5-50 m g/kg) do ponad 30 mg/kg.

Niwalenon wykrywano częściej w Europie, Australii i Azji niż w Ameryce. Zarówno średnia zawartość jak i występowanie niwalenolu w badanych próbkach jest niższe niż DON.

Obecność toksyny T-2 wykryto w wielu produktach lecz w niewielkich ilościach.

Wpływ na zdrowie człowieka

Opisano rolę trichotecenów w zapadaniu na chorobę nazywaną toksyczną aleukemią żywieniową (ang. Alimentary Toxic Aleukia – ATA) w Rosji. Choroba jest znana od XIX wieku, a w latach 1942-1947 wiele ognisk zatrucia wystąpiło na Syberii w okręgu Orenburg (dawna nazwa Czekałow), gdzie liczba ofiar śmiertelnych wyniosła 100 000. Przyczyną choroby było spożywanie pszenicy przechowywanej na wolnym powietrzu, porażonej Fusarium. Choroba objawiała się plamami na skórze, martwiczą anginą, zmniejszeniem liczby leukocytów we krwi, rozległymi krwotokami i zanikiem szpiku kostnego. W późniejszych latach wykazano, że wyizolowane z ziarna pszenicy szczepy Fusarium sporotrichioides i F. poae wytwarzają toksynę T-2 i inne trichoteceny (Yagen & Joffe, 1976). Podobne objawy do tych, występujących u cierpiących na toksyczną aleukemią żywieniową, obserwowano także u zwierząt, którym podawano duże dawki toksyny T-2. W Japonii, występowanie ognisk zaburzeń układu żołądkowo jelitowego u ludzi powiązano z zanieczyszczeniem żywności trichotecenami.

Źródła i dodatkowe informacje: