Food-Info.net> Tematy > Bezpieczeństwo żywności > Toxyny

Toksyny mięczaków

Ogólna charakterystyka

Zatrucia powoduje grupa toksyn wytwarzanych przez algi zawarte w planktonie, którym żywią się mięczaki (głównie Dinoflagellates ). Toksyny są akumulowane przez mięczaki a niekiedy przez nie metabolizowane.

Wśród 20 toksyn powodujących paralityczne zatrucia mięczakami (ang. paralytic shellfish poisonings - PSP), wszystkie pochodzą od saksytoksyny. Biegunkowe zatrucie mięczakami (ang. diarrheic shellfish poisoning - DSP) jest prawdopodobnie wywołane grupą polieterów o dużej masie cząsteczkowej, jak kwas okadaikowy, toksyny fitoplanktonu rodzaju Dinophysis, pektenotoksyny i jessotoksyny. Neurotoksyczne zatrucie mięczakami (ang. neurotoxic shellfish poisoning - NSP) powoduje kontakt z grupą polieterów nazywanych brewetoksynami. Amnezyjne zatrucie mięczakami (ang. amnesic shellfish poisoning -ASP) wywołuje nietypowy aminokwas – kwas domoikowy, którym skażone są mięczaki.

Objawy zatrucia

Spożycie skażonych mięczaków wywołuje szereg różnych objawów w zależności od rodzaju toksyny, jej stężenia i wielkości spożycia. W przypadku PSP objawy mają głównie charakter neurologiczny i obejmują mrowienie, uderzenia gorąca, odrętwienie, apatię, niewyraźną mowę i paraliż oddechowy. Mniej wiadomo na temat objawów towarzyszących DSP, NSP i ASP. DSP objawia się przede wszystkim jako zaburzenia żołądkowo-jelitowe o łagodnym przebiegu, tj. mdłości, wymioty, biegunka i ból brzucha, którym towarzyszy uczucie zimna, ból głowy i gorączka. Zatrucie typu NSP objawia się zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi i neurologicznymi jak mrowienie i drętwienie warg, języka i gardła, bóle mięśni, zawroty głowy, naprzemienne odczucie ciepła i zimna, biegunka i wymioty. Zatrucie typu ASP objawia się żołądkowo-jelitowo (wymioty, biegunka, ból brzucha) i problemami neurologicznymi (mylenie się, dezorientacja, utrata pamięci, napady, śpiączka).

PSP: Objawy zatrucia pojawiają się bardzo szybko, w zależności od ilości spożytej toksyny po czasie od 0,5 do 2 godzin. W ciężkich przypadkach następuje zwykle paraliż oddechowy, który może prowadzić do śmierci, o ile nie ułatwi się choremu oddychania. Gdy po wystąpieniu objawów taka pomoc nastąpi w czasie krótszym od 12 godzin, powrót do zdrowia jest zwykle całkowity, bez trwałych skutków ubocznych. W nietypowych przypadkach, słabe hipotensyjne działanie toksyny może prowadzić do śmierci wywołanej zaburzeniami funkcji układu sercowo-naczyniowego, pomimo ułatwienia choremu oddychania.

NSP: Objawy pojawiają się po kilku minutach aż do kilku godzin, a czas ich trwania jest dość krótki i wynosi od kilku godzin do kilku dni. Powrót do zdrowia jest całkowity, przy niewielu skutkach ubocznych. Nie stwierdzono przypadków śmiertelnych.

DSP: W zależności od dawki spożytej toksyny, objawy choroby mogą wystąpić już po 30 minutach do 2-3 godzin i trwają 2 do 3 dni. Powrót do zdrowia jest całkowity bez skutków ubocznych, zaś zatrucie zasadniczo nie jest śmiertelne.

ASP: Zatrucie charakteryzuje się pojawieniem się pierwszych objawów żołądkowo-jelitowych po 24, a objawów neurologicznych po 48 godzinach. Choroba ma groźny przebieg u osób w starszym wieku, gdzie objawy są podobne do choroby Alzheimera. Opisane przypadki śmiertelne dotyczyły osób starszych.

Rozpoznanie

Rozpoznanie zatruć toksynami mięczaków opiera się wyłącznie na objawach i wywiadzie o ostatnio spożytych potrawach.

Występowanie w żywności

Potencjalnie toksyczne są wszystkie rodzaje mięczaków. Jakkolwiek zatrucia typu PSP są ogólnie związane ze spożyciem małży, omółków, sercaków i przegrzebków, szczególnie, choć nie tylko, w rejonie Pacyfiku. Zatrucie typu NSP jest związane ze spożyciem mięczaków zbieranych na wybrzeżu Florydy i Zatoki Meksykańskiej, DSP ze spożyciem małży, ostryg i przegrzebków na całym świecie, a ASP ze spożyciem małży.

Zapobieganie

Jedynym sposobem uniknięcia zatrucia mięczakami jest ich nie spożywanie, choć często odpowiednie instytucje informują o lokalnych miejscach kwitnięcia alg, gdzie obowiązuje zakaz połowu mięczaków. Niekiedy, szczególnie w przypadku zagrożenia zatruciem typu DSP, mięczaki przetrzymuje się jakiś czas w czystej wodzie.

W większości krajów obecność toksyn w mięczakach jest kontrolowana przez odpowiednie instytucje, a większość przypadków zatrucia dotyczy spożywania mięczaków zbieranych przez osoby nie mieszkające w danym rejonie i turystów.

Nieproporcjonalnie duża liczba zatruć typu PSP (szczególnie w USA, gdzie ten typ toksyny występuje dość często) jest notowana wśród turystów i innych osób nie będących mieszkańcami terenów, gdzie poławiane są trujące mięczaki. Może to wynikać z lekceważenia urzędowej kwarantanny lub zasad bezpiecznej konsumpcji, które mają na celu ochronę miejscowej ludności.

Zagrożenia populacyjne

Na zatrucie toksyną mięczaków podatni są wszyscy ludzie. Osoby w podeszłym wieku są szczególnie narażone na poważne, neurologiczne działanie toksyny typu ASP.

Źródła:

The bad bug book: : http://www.cfsan.fda.gov/~mow/intro.html