Food-Info.net> Wetenswaar > Spinazie

Wetenswaar achtergronddossier Spinazie

Hier vindt u achtergrondinformatie bij de rubriek ‘Wetenswaar' uit de regionale dagbladen. Deze keer een aantal aspecten van spinazie in relatie met gezondheid.

Moeilijke begrippen zijn in de tekst onderstreept. Een toelichting van deze begrippen vindt u onder aan de website. In geval van verwijzingen naar andere websites staat beschreven of dit een Nederlandstalige (NL) of Engelstalige (EN) website betreft.

 

Introductie

Spinazie (Latijn: Spinacia oleracea ) behoort tot de Ganzenvoetfamilie. De spinazieplant is waarschijnlijk afkomstig uit Azië en werd in de 12de eeuw naar Europa gebracht. Deze bladgroente wordt in heel Europa geteeld. Het blad wordt in een jong stadium geoogst en soms rauw, maar meestal gekookt gegeten. Het geslacht Spinacia telt drie soorten: kleinbladige, grofbladige en wilde spinazie. Spinazie in relatie met gezondheid staat met name in de belangstelling omdat het een nitraatrijke groente is, wat mogelijk negatieve gezondheidseffecten heeft. Dit onderwerp zal centraal staan in dit dossier.

De volgende onderwerpen komen achtereenvolgens aan bod:

• Voedingswaarde spinazie
• Nitraat
• Nitriet
• Nitrosaminen
• Wetgeving
• Controle
• Begrippen

• Auteur
• Krantenartikel

Voedingswaarde spinazie

Spinazie is calorie-arm, rijk aan kalium, ijzer en vitamine E. In de tabel hieronder staat de voedingswaarde per 100 gram vermeld.

Tabel: Voedingswaarde spinazie (per 100 gram)

 

	Energie	Eiwit	Vet	Vezels	Water	Kalium	IJzer	Vit C
	(kcal)	(g)	(g)	(g)	(g)	(mg)	(mg)	(mg)
rauw	12	2	0	3	92	420	1.2	25
gekookt	16	1	0	3	94	400	2	6

Bron : Nederlandse Voedingsmiddelentabel 2004.

Nitraat

Tot de nitraatrijke groenten behoren o.a. groene bladgroenten waaronder spinazie. In tabel hieronder staan diverse groenten ingedeeld naar nitraatgehalte. De hoeveelheid nitraat in groenten kan sterk variëren, afhankelijk van het type groente, het gebruikte ras, de grondsoort, het seizoen en het (grond)water.

 

Nitraatrijke groenten	Groenten met weinig nitraat
Andijvie, bleekselderij, postelein, raapstelen, waterkers, rode biet, sla, spinazie, spitskool, Chinese kool, koolrabi en venkel.	Asperges, aubergine, bloemkool, broccoli, doperwten, knolselderij, komkommer, koolraap, paprika, prei, rodekool, savooienkool schorseneren, snijbonen, sperziebonen, spruiten, tomaten, tuinbonen, uien, witlof, witte kool, wortelen.

Ook kan nitraat aanwezig zijn in water. Door bemesting van omliggende velden kunnen privé-bronnen hogere concentraties nitraat bevatten. Op flessen mineraalwater staat het nitraatgehalte vermeld op het etiket. Voor bronwater dat in flessen verkocht wordt, geldt een richtlijn van maximaal 45 milligram nitraat per liter. In de praktijk bevat dit bronwater meestal veel minder nitraat. Voor kinderen tot zes maanden geldt een veilige maximum hoeveelheid van 25 milligram nitraat per liter water.

Om de houdbaarheid te vergroten van diverse kazen en vleeswaren, wordt een mengsel van nitraat of nitriet met keukenzout toegevoegd. Nitraat wordt als toevoeging ook wel kaliumzout genoemd en wordt op het etiket aangeduid door de E-nummers E251 en E252. Ten opzichte van de hoeveelheden die in groente voorkomen, zijn de hoeveelheden nitraat en nitriet die aan kaas of vlees worden toegevoegd, erg klein.

Door levensmiddelen met nitraat te bewaren, te bereiden of eten, wordt nitraat gedeeltelijk omgezet in nitriet. Proeven op dieren toonden aan dat nitriet mogelijk kankerverwekkend is. Maar bij mensen is niet bewezen dat nitraatrijk voedsel maag- of darmkanker veroorzaakt.

Meer informatie:

- nitraat dossier (NL)

www.vwa.nl > dossiers> nitraat

Nitriet

De omzetting van nitraat tot nitriet in levensmiddelen is een langzaam proces. Dit proces wordt versneld door levensmiddelen te verwarmen. Hoe meer of hoe langer er verwarmt wordt, des te meer nitriet er gevormd wordt. Zie ook hier.

Spinazie en Vis

Spinazie kan gewoon met vis gecombineerd worden. Er zijn geen nadelige gezondheidseffecten van deze combinatie. Zie ook hier.

Wetgeving

Op basis van onderzoek naar nitraat is er een maximale hoeveelheid gesteld die iemand dagelijks kan innemen zonder risico voor de gezondheid, de Aanvaardbare Dagelijkse Inname (ADI). Het vaststellen van de limieten voor o.a. groenten gebeurt in samenwerking met de Europese Unie. De eisen met betrekking tot nitraat staan vermeld in de Europese wetgeving. Voor nitraat is een ADI vastgesteld van 3.7mg/kg lichaamsgewicht, voor nitriet is deze 0.06 mg/kg lichaamsgewicht.

Voor spinazie gelden in Nederland nu nog andere limieten dan in Europa. In Nederland kan spinazie alleen geteeld worden in kassen. De geringe hoeveelheid zonlicht in Nederland zorgt ervoor dat Nederlandse spinazie (nog) niet aan de Europese eisen kan voldoen. Door deze vorm van telen neemt het nitraatgehalte toe tot boven het Europese maximum. Sinds 2000 heeft Nederland, net als een aantal andere noordelijk gelegen landen, toestemming van de Europese Unie om voor nitraat in spinazie hogere maximum hoeveelheden aan te houden

Controle

De Voedsel en Warenautoriteit (VWA) controleert jaarlijks spinazie, sla en ijsbergsla op de aanwezigheid van nitraat. Dit gebeurt in opdracht van de Europese Unie vanwege het vaststellen van de limieten. De VWA ziet toe op de naleving van wettelijke regels door steekproeven te nemen. Als de VWA overschrijdingen constateert, krijgen producenten of importeurs een waarschuwing, een boete of een proces verbaal. In het ergste geval kan de VWA er voor zorgen dat partijen producten worden vernietigd.

Begrippen

Anti-oxidanten : verbindingen die in het lichaam vrije radicalen onschadelijk kunnen maken. Vrije radicalen zijn moleculen met één of meer ongepaarde elektronen, die oxidatieve schade kunnen aanrichten in het lichaam.

Aminen : zijn stoffen die gemaakt worden uit aminozuren, de bouwstenen van onze eitwitten

Auteur

Nynke Bergsma, was studente Master of Science programma Food Safety (Voedselveiligheid) , Wageningen Universiteit

SPINAZIE

Het krantenartikel zoals deze in de GPD-kranten in april 2005 is verschenen. .

Noem spinazie en menigeen zal zeggen dat er veel ijzer inzit. Waarschijnlijk is die associatie ontleend aan Popeye, de sailorman die enorme spierballen krijgt als hij spinazie eet. Maar kloppen doet het niet. Een ons spinazie bevat ongeveer 3 milligram ijzer en dat is niet opzienbarend. Een ons tomatensaus bevat nogal wat meer. Zwangere of borstvoedende vrouwen met een ijzertekort kunnen beter wat meer vlees eten. In de meeste vleessoorten zit niet alleen meer ijzer dan in spinazie, ijzer uit vlees wordt ook veel beter in het bloed opgenomen dan ijzer uit groente.

Spinazie bevat -zoals ook sla en andere bladgroenten- wél veel nitraat, hetgeen tot een ander misverstand heeft geleid . Nitraat is een onschuldig stofje. Het kan, door opwarming, alsmede onder invloed van zuren in maag en darm, worden omgezet in nitriet. Niks aan de hand, want ook nitriet is onschadelijk (al is het niet zo geschikt voor baby's). Nitriet op zijn beurt kan onder bepaalde omstandigheden in maag en darm worden omgezet in nitrosamines. En sommige nitrosamines blijken bij ratten kanker te kunnen verwekken. Op die ratten zijn de alom bekende adviezen gebaseerd om spinazie niet opnieuw op te warmen en om niet vaker dan één of twee keer per week nitraatrijke groente te eten (twee bordjes sla per week en je mag al geen andijvie of spinazie meer hebben!). Of nitrosamines ook bij mensen kanker kunnen veroorzaken is overigens nog nooit bewezen. Inmiddels is uit verscheidene onderzoeken duidelijk geworden dat deze adviezen achterhaald zijn. Een groep voeding- en kankerexperts heeft vorig jaar voor KWF-kankerbestrijding de huidige kennis over de relatie tussen voeding en kanker op een rijtje gezet. Enkele conclusies: nitraat in voedsel leidt niet tot een verhoging van de kans op maagkanker (want daar gaat het om), blootstelling aan nitriet hoeft evenmin een probleem te zijn. Sterker: beperking van de groenteconsumptie (om een teveel aan nitraat te voorkomen) is zelfs nadelig voor de gezondheid. Trek u kortom niets aan van Voedingscentrum en Consumentenbond, die nog steeds moeilijk doen over nitriet, maar eet zoveel sla, spinazie, andijvie en kool als u wilt.

Ook het opnieuw opwarmen van een kliek spinazie vormt geen enkel probleem. Dan is er nog de combinatie van vis en spinazie. Die zou een probleempje kunnen vormen. In de maag samengebracht kunnen ze daar leiden tot vorming van nitrosamines. Waarbij we weer terug zijn bij de eerder genoemde ratten. Het probleem lijkt vooral theoretisch. Men moet dan wel heel vaak spinazie (of andijvie of sla) met vis eten. Bovendien vallen waarschijnlijk de eventuele nadelige gevolgen van nitrosamines in het niet bij de gunstige effecten van vis en groente.

Wat waren er ook al weer die gunstige effecten? Spinazie is een groente en wie veel groente eet verlaagt de kans op hart- en vaatziekten. Groente is ook goed voor de bloeddruk en bevat bovendien vezels: die leveren weinig kalorieën maar geven wel een vol gevoel.

Nog een minpuntje: spinazie bevat (evenals rabarber) oxaalzuur. Dat haalt een beetje calcium van de tanden. Die gaan daardoor ruw aanvoelen. Wie direct na het eten gaat tandenpoetsen vergroot de schade. Ei en melk (of room) daarentegen maken het oxaalzuur onschadelijk.

(In samenwerking met Wageningen Universiteit)