Food-Info.net> Wetenswaar > Q10
Wetenswaar achtergronddossier (Coenzym) Q10
Hier vindt u achtergrondinformatie over Q10 in relatie met gezondheid. Dit is een onderdeel van de serie Wetenswaar.
In geval van verwijzingen naar andere websites staat beschreven of dit een Nederlandstalige (NL) of Engelstalige (EN) website betreft.
De volgende onderwerpen komen achtereenvolgens aan bod:
Introductie
Coenzym Q-10 wordt ook ubiquinon (vanuit het Latijnse ubiquituos, wat overal voorkomend betekend), coenzym Q, CoQ 10 , CoQ of Q-10 genoemd. Het is een benzoquinone, een verbinding die vaak deel uitmaakt van moleculen in het lichaam. Het is als eerste ontdekt in 1957. Q-10 wordt als voedingssupplement veel gebruikt in Japan. Het wordt gemaakt door het fermenteren van bieten en rietsuiker met speciale gistsoorten.
Coenzym Q-10 komt van nature voor in bijna alle cellen in het lichaam. Het wordt gemaakt van tyrosine en acetyl-CoA via hetzelfde proces als cholesterol. Q-10 concentraties zijn het hoogste gedurende de eerste twintig levensjaren en de concentratie vermindert met het ouder worden. Q-10 komt in de hoogste concentraties voor in actieve organen zoals het hart, de lever, nieren en de alvleesklier. In de cel komt 25% tot 30% voor in de kern, en 40%-50% in de mitochondriën, energie fabrieken van de cel. Omdat het de eigenschap heeft elektronen te binden en vervoeren fungeert het als antioxidant en werkt het in de ademhalingsketen.
Q-10 is vetoplosbaar en gedraagt zich hetzelfde als vitaminen. De belangrijkste functies van Q-10 zijn de activiteit als antioxidant, membraan stabilisator en als een cofactor in belangrijke metabole processen zoals de ademhalingsketen. Dat is een proces waarbij de energie die wij via de voeding binnenkrijgen wordt omgezet in adenosine triphosphate (ATP), een vorm van energie die het lichaam gebruikt. Omdat het lichaam Q-10 zelf produceert, is het volgens de definitie geen vitamine; het is geen essentiële voedingsstof.
Q-10 komt in kleine hoeveelheden voor in de voeding, zoals in vlees en vis.
Het komt van nature vooral voor in vers hartweefsel van makreel en haring in concentraties van 105-148 µg/g. In de overige weefsels van makreel komt het voor in concentraties van 15-67 µg/g. In verse haring zijn concentraties van 15-24 µg/g gemeten. Het komt in mindere mate ook voor in broccoli, zilvervliesrijst, pasta, brood, noten sojaproducten en spinazie.
Coenzym Q-10 kan fungeren als een antioxidant en kan vrije radicalen in het lichaam wegvangen. Het komt voor in menselijk LDL (low density lipoprotein), het cholesterol dat in de bloedsomloop cholesterol naar de weefsels brengt. Daar beschermt Q-10 het LDL cholesterol tegen oxidatie. Ook helpt Q-10 bij het regenereren van vitamine E. Coenzym Q-10 beschermt ook tegen de oxidatie van eiwitten en vetten in de membranen, en vermindert oxidatieve schade aan DNA.
Structuurformule van Q10 (Ubiquinone)
Dosis
Er is geen aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor Q-10 omdat het het enzym in het lichaam zelf gemaakt wordt. Mensen die Q-10 in de vorm van supplementen slikken gebruiken voor verschillende aandoeningen 50-200 mg per dag. Hiervoor is echter geen wetenschappelijke basis.
Veiligheid
Omdat Q-10 actief is in iedere cel, kan het reageren met medicijnen. Medicijnen tegen hoge bloeddruk, zoals bèta blokkers die tegelijkertijd met Q-10 worden ingenomen kunnen de bloeddruk nog meer verlagen. Het advies is voorzichtig te zijn met deze combinatie. Er is ook preliminair bewijs voor interactie van chemotherapie met Q-10. Het zou de effectiviteit van de chemotherapie kunnen verminderen, omdat Q-10 door de antioxidatieve werking de kankercellen tegen chemotherapie medicijnen beschermt. Het gebruik van warfarin samen met Q-10 kan antistollings eigenschappen van warfarin verminderen. Q-10 kan de bloedstolling zelfs verhogen. Zwangere vrouwen wordt afgeraden Q-10 te nemen, omdat er nog onvoldoende betrouwbare informatie is.
Er zijn ook medicijnen die de concentratie Q- 10 in het lichaam kunnen verminderen.
Statines verhinderen de aanmaak van cholesterol, en omdat Q-10 volgens hetzelfde mechanisme wordt gemaak, kan het de aanmaak van Q-10 vervolgens verminderen. Een andere verklaring is dat Q-10 met LDL wordt getransporteerd en doordat statines LDL cholesterol verminderen, zij ook de concentraties van Q-10 verminderen. Er is echter geen bewijs dat dit het gevolg is van statines.
Gezondheidclaims en bewijzen
Q-10 wordt voornamelijk verkocht als voedingssupplementen. In Japan wordt het ook in dranken gestopt. In huidverzorgingsproducten zoals crème komt het ook voor en zou het verouderingsverschijningen tegengaan.
Q-10 wordt gebruikt voor hoge bloeddruk, hartziekten, diabetes, alzheimer en voor meer energie en uithoudingsvermogen. Behalve voor hoge bloeddruk is er voor andere aandoeningen geen bewijs dat het gunstige effecten heeft. Wetenschappelijke studies naar Q-10 spreken elkaar vaak tegen, en de laatste metastudies, waarbij de huidige studies worden geevalueerd zijn niet eenduidig. Veel studies naar Q-10 zijn door de fabrikant van de voedingssupplementen gesponsord en zijn niet wetenschappelijk onafhankelijk.
Hieronder hebben we enkele van de belangrijkste claims op een rijtje gezet met de sterkte van het bestaande wetenschappelijk bewijs.
Gezondheidsclaims van visolie en het wetenschappelijk bewijs |
Sterkte Bewijs* |
|
|
Hoge bloeddruk
Voorlopig onderzoek suggereert dat Q-10 de bloeddruk een klein beetje verlaagt. In mensen met hoge bloeddruk worden lage concentraties Q-10 gevonden. Het is nog niet duidelijk of Q-10 “deficiënties” hoge bloeddruk veroorzaken. Goed opgezette langdurende studies zijn nodig om deze aanbeveling sterker te maken.
|
B |
Ziekte van Alzheimer
Veelbelovend voorlopig bewijs suggereert dat Q-10 supplementen dementie in patiënten met de ziekte van Alzheimer vertragen, maar niet genezen. Meer onderzoek is nodig voordat een aanbeveling kan worden gedaan.
|
C |
Angina pectoris
Voorlopige humane studies suggereren dat Q-10 angina vermindert en de tolerantie voor beweging verbetert in mensen met verstopte hartaderen. Betere studies zijn nodig om dit te bevestigen.
|
C |
Borst kanker
Supplementatie met Q-10 is niet bewezen gunstig tegen borstkanker, en is niet vergeleken met andere behandelingen voor borstkanker.
|
C |
Cardiomyopathy, ziekte waarbij de pompfunctie van het hart vermindert is
Er is tegenstrijdig bewijs van onderzoek naar het gebruik van Q- 10 in paritenten met verwijdde of hypertrofische cardiomyopathie. Beter onderzoek is nodig op dit gebied voordat een aanbeveling kan worden gedaan.
|
C |
Beweging en uithoudingsvermogen
De resultaten variëren, met sommige onderzoeken die een gunstig effect suggereren en andere die geen effect meten. De meeste experimenten zijn niet goed opgezet. Beter onderzoek is nodig voordat een conclusie kan worden getrokken.
|
C |
Tandvlees onsteking (periodontitis)
Preliminaire humane studies suggereren mogelijk gunstige effecten voor Q- 10 in direct contact met het tandvlees. Beter onderzoek is nodig voordat een conclusie kan worden getrokken.
|
C |
Hartaanval
Er is preliminair bewijs uit een humane studie dat Q-10 gegeven aan patiënten binnen drie dagen na een hartaanval gunstig kan zijn. Beter onderzoek is nodig voordat een conclusie kan worden getrokken.
|
C |
Hartfalen
Het bewijs voor Q- 10 in de behandeling van hartfalen is controversieel en blijft onduidelijk. Verschillende gradaties van de ziekte zijn bestudeert. Beter onderzoek is nodig op dit gebied, zoals studies naar kwaliteit van leven, ziekenhuisverblijf en mortaliteit voordat een aanbeveling kan worden gedaan.
|
C |
HIV/AIDS
Er is beperkt bewijs dat natuurlijke concentraties Q- 10 in het lichaam vermindert zijn in mensen met HIV/AIDS. Het zou ook het immuunsysteem versterken. Er is geen betrouwbaar wetenschappelijk onderzoek dat laat zien dat Q-10 enig effect hebben op deze ziekte.
|
C |
Nierfalen
Er is vroeg bewijs dat Q-10 kan helpen bij de behandeling van nierfalen. Meer onderzoek is nodig voordat een aanbeveling kan worden gemaakt.
|
C |
Migraine
Er is redelijk bewijs dat het gebruik van Q- 10 in de behandeling van migraine steunt en de frequentie van aanvallen vermindert. Echter, meer goed opgezette studies zijn nodig om deze resultaten te ondersteunen.
|
C |
Spierdystrofie
Preliminaire studies in patiënten met spierdystrofie die Q-10 gebruiken zien verbeteringen in het vermogen om te sporten, in de hartfunctie en de algemene kwaliteit van leven. Meer onderzoek is nodig op dit gebied.
|
C |
Ziekte van Parkinson
Er is veelbelovend bewijs van humane studies voor het gebruikt van Q- 10 in de behandeling van de ziekte van Parkinson. Beter opgezette studies zijn nodig om deze resultaten te bevestigen.
|
C |
Diabetes
Preliminair bewijs suggereert dat Q-10 geen effect heeft op het bloedsuikergehalte in patiënten met diabetes type 1 of 2. Ook verandert het de behoefte aan medicatie niet.
|
D |
*Beoordeling van de sterkte van het wetenschappelijk bewijs: A: Er is sterk wetenschappelijk bewijs voor het gebruik van Q-10
B: Er is goed wetenschappelijk bewijs voor het gebruik van Q-10
C: Het wetenschappelijk bewijs het gebruik van Q-10 is hier onduidelijk
D: Het wetenschappelijk bewijs is hier tegen gebruik van Q-10
F: Sterk wetenschappelijk bewijs tegen het gebruik van Q-10
Bronnen :
Auteurs
Liesbeth Smit, afgestudeerd voedingskundige (Master Voeding en Gezondheid), Wageningen Universiteit
(