|
|||||
|
|||||||
|
   
Een initiatief van :Stichting Food-Info
|
| Food-Info.net> Wetenswaar > Cranberries Wetenswaar achtergronddossier Cranberries Copyright GPD Hier vindt u achtergrondinformatie bij de rubriek ‘Wetenswaar' uit de regionale dagbladen. Deze keer een aantal aspecten van cranberries (veenbessen) in relatie met gezondheid. Moeilijke begrippen zijn in de tekst onderstreept. Een toelichting van deze begrippen vindt u onder aan de website. In geval van verwijzingen naar andere websites staat beschreven of dit een Nederlandstalige (NL) of Engelstalige (EN) website betreft. De volgende onderwerpen komen achtereenvolgens aan bod:InleidingDe cranberry of grote veenbes (Oxycoccus macrocarpon ) is een plant uit de heide-familie. De veenbes heeft een voorkeur voor zure grond en is vrij zeldzaam in Nederland. Deze rode bes staat de laatste jaren sterk in de belangstelling vanwege het effect op de gezondheid: het drinken van cranberrysap zou het ontstaan van blaasontsteking kunnen voorkomen. Dit is te danken aan het stofje proanthocyanide. Hierover evenals andere stoffen aanwezig in cranberries gaat dit dossier.
VoedingswaardeZoals onderstaande voedingswaarde tabel laat zien, bevatten cranberry's de nodige vitamines en mineralen.
Bron : Nederlandse Voedingsmiddelentabel 2001
GeschiedenisDe cranberry komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika . Het gebruik van de cranberry als medicinale plant was al bekend bij de Noord-Amerikaanse indianen. Indianen gebruikten het sap voor behandeling van pijlwonden, het verven van hun kleren en ter bescherming tegen blaasontsteking. In de Verenigde Staten en in Canada ontstond in de loop van de negentiende eeuw commerciële teelt van cranberries. Omdat de cranberry gebruikt werd als middel tegen scheurbuik op lange zeereizen, was er ook in Europa belangstelling voor commerciële teelt van de cranberry. De eerste pogingen werden ondernomen in de negentiende eeuw in Engeland en Duitsland. Het verhaal luidt dat omstreeks 1840 een vat bessen op Terschelling aangespoeld was na een schipbreuk. De bessen zijn zo terechtgekomen op het strand waar de plant vervolgens is gaan groeien. Vanaf 1910 werd de cranberry geteeld in Nederland voor commerciële doeleinden. In het begin werden alle bessen voornamelijk naar Engeland geëxporteerd, maar dat is nu veranderd. Vooral de laatste jaren heeft de bes aan populariteit in Nederland gewonnen vanwege het gezondheidsaspect. Momenteel heeft Terschelling bijna 50 hectare veenbesvegetaties. De jaarlijkse oogst kan variëren van enkele honderden kilo's in zeer slechte jaren (bij nachtvorstschade) tot meer dan 200 ton in zeer goede jaren. De oogst van de cranberries vindt plaats gedurende de maanden september en oktober. Naast Terschelling komen uitgebreide velden van de cranberry ook voor op Vlieland. Op de overige waddeneilanden is de cranberry een zeldzaamheid. Van de bes worden talloze producten gemaakt die op Terschelling vooral door toeristen worden gekocht. De cranberries worden via schudzeven naar grootte gesorteerd. De grootste soort is voor de versmarkt, de tweede soort is voor de productie van sap, wijn, siroop etc. De kleinste soort is bestemd voor jam, compote en azijn. Proanthocyanide, E.coli en blaasontstekingTevens bevatten cranberry's ook de stof proanthocyanide. Scheikundig gezien zijn proanthocyaniden looizuurachtige verbindingen die behoren tot de groep van de tanninen. Dit klinkt ingewikkeld, belangrijker is dan ook om te weten dat deze proanthocyaniden ervoor zorgen dat de eerder omschreven E. coli bacteriën zich niet kunnen hechten aan de slijmvliescellen van de blaaswand. Figuur: E.coli bacteriën die zich aan cellen in de blaas hechten.
 E. coli Escherichia coli (kortweg E. coli, of colibacterie) is een bacterie die veelvuldig voorkomt in de dikke darmen van warmbloedige dieren, waaronder ook de mens. De bacterie is genoemd naar de microbioloog Theodor Escherich, die de darmbacterie in 1885 ontdekte. In de dikke darm is de bacterie onschadelijk en zelfs nuttig omdat de bacterie de uitgroei van schadelijke andere bacteriën voorkomt. Buiten de darmen is E. coli -soort minder onschuldig en kan infecties van de urinewegen (blaas, nierbekken) en eileider veroorzaken. Daarnaast kunnen bepaalde typen van E. coli ook voedselinfecties veroorzaken, m et name bij bejaarden en zuigelingen (deze personen hebben vaak een verminderde weerstand). Ook kan reizigersdiarree optreden door (andere) lokale stammen van E. coli . Infecties worden behandeld met antibiotica. Voedsel (vlees) kan mogelijk besmet raken met deze bacterie tijdens de slacht: de bacterie is immers van nature aanwezig in de darm van het geslachte dier. Een andere mogelijke besmettingsroute is via water dat in contact is geweest met dierlijke uitwerpselen. Om te voorkomen dat je ziek wordt van deze bacterie is het belangrijk om vlees goed te doorbakken, dit doodt namelijk de aanwezige bacteriën. Meer over voedselinfecties is te lezen op de volgende link: http://www.food-info.net/nl/bact/etec.htm . Blaasontsteking Bij gebruikers van cranberrysap is een lager risico op urineweginfecties geconstateerd. Ondanks dat hard wetenschappelijk bewijs nog niet is geleverd, kan het drinken van cranberrysap een manier zijn om blaasontsteking te voorkomen. Het drinken van (normale hoeveelheden) cranberrysap ter preventie van blaasontsteking heeft geen negatieve gevolgen voor de gezondheid. Echter, overmatige consumptie zou op den duur nierstenen kunnen veroorzaken. Maar ook dit is niet 100% zeker. In de nieren wordt het vloeibare afval, de urine, uit het bloed gefilterd. Deze urine vloeit via de urineleiders (ureters) naar de urineblaas, waar de urine tijdelijk wordt opgeslagen. De urine die in dit reservoir verzameld zit wordt regelmatig, via de urinebuis (urethra) definitief afgevoerd. Wanneer het slijmvlies van de urineblaas besmet raakt met bacteriën aanwezig in de urine - in de meeste gevallen gaat het om een Escherichia coli - spreken we van een blaasontsteking of cystitis. Blaasinfecties komen vaak bij vrouwen voor, dat heeft alles te maken met de vrouwelijke anatomie; bij vrouwen liggen vagina en anus dicht bij elkaar, waardoor bacteriën uit de darm makkelijker het vaginale slijmvlies kunnen besmetten en koloniseren. Bovendien is het urinekanaal bij de vrouw maar enkele centimeters lang, zodat bacteriën de blaas snel bereiken. Mannen zijn van nature beter beschermd tegen infecties van de urinewegen dan vrouwen: de afstand tussen anus en penis is immers groter en de opening in de penis is erg klein en de droge huid er rond is voor bacteriën geen geschikte broeihaard. Bovendien is het mannelijke urinekanaal ook zo'n 5 keer langer dan dat van vrouwen, waardoor bacteriën de blaas moeilijker bereiken dan bij vrouwen. Een korte antibioticakuur is meestal afdoende om de blaasinfectie te bestrijden. Voldoende water drinken (min. 1.5 liter per dag), plassen voor het slapengaan en vlak na seksueel contact zijn preventieve middelen ter voorkoming van een blaasinfectie. Onderstaande afbeelding vertelt dat vrouwen beter van voor naar achter kunnen afvegen met toiletpapier om zodoende besmetting van de urinebuis, en dus blaasontsteking, te voorkomen. BenzoëzuurBenzoëzuur (C7H6O2) is een natuurlijk bestanddeel dat een conserverende werking heeft, met name tegen schimmels. Het is van nature in hoge concentratie aanwezig in cranberries. Deze stof is verder niet aanwezig in andere eetbare bessen en producten. Vanwege zijn anti-microbiële werking, wordt het veel gebruikt als conserveermiddel in levensmiddelen. In dit geval zal het op het label worden weergegeven als benzoëzuur of E210 - 213. Dit E-nummer geeft aan dat het een door de Europese Unie toegestane stof is voor in voedsel.
Figuur : Benzoëzuur Meer informatie over E-nummers is te vinden op www.food-info.net > E-nummers
Bronnen :
AuteursNynke Bergsma, student Master of Science programma Food Safety (Voedselveiligheid) , Wageningen Universiteit Elske van Dijk , student Master of Science programma Nutrition and Health (Voeding en Gezondheid) , Wageningen Universiteit
KrantenartikelHet krantenartikel zoals deze in de GPD-kranten is verschenen. (Door Harm Harkema) (GPD) – Vrouwen drinken meer cranberrysap dan mannen, want mannen hebben een veel langere urinebuis. Dat lijkt wartaal, maar is het niet. De verbindende schakel tussen beide zinsdelen is de bacterie Escherichia Coli, kortweg E. Coli. Het is een bacterie die in de darmen woont en daar nuttige werken verricht. Maar per ongeluk komt zij soms terecht in de urinebuis en kan vervolgens in de blaas een ontsteking veroorzaken. Omdat de afstand tussen urinebuis en anus bij vrouwen korter is en omdat vrouwen een beduidend kortere urinebuis hebben, is de wandeling van de E. Coli naar de vrouwelijke blaas veel korter dan die naar de mannelijke. Vrouwen hebben daarom veel vaker blaasonsteking. En daarom drinken zij vaker cranberrysap. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat cranberrysap helpt blaasonstekingen te voorkomen. Vroeger werd gedacht dat de bacterie het loodje legde door de zuurte van de cranberry, die in het Nederlands veenbes heet.. Maar dat blijkt niet zo te zijn. Men houdt het tegenwoordig op de activiteiten van het stofje proanthocyanide. Dat voorkomt dat bacteriën zich aan de blaaswand kunnen hechten. Zodoende blijven ze niet in de blaas achter maar worden er met de urine gelijk weer uitgespoeld. Er zit echter een addertje onder het gras. Het heeft geen zin cranberrysap te drinken om er een bestaande blaasontsteking mee te bestrijden. Het werkt alleen als preventief middel, dus ter voorkoming van een volgende ontsteking, en is dus vooral nuttig voor mensen die vaak last hebben van een blaasontsteking. Hoeveel sap moet men dan drinken? Dat is nog onderwerp van onderzoek maar vooralsnog is het verhaal dat twee glaasjes daags de kans op een volgende ontsteking met ruwweg de helft verkleinen. Het is in ieder geval niet slim om ongelimiteerd cranberrysap te gaan slempen. Er zijn namelijk aanwijzingen dat grote hoeveelheden (meer dan een liter per dag) de kans op het krijgen van nierstenen vergroot bij mensen die daar gevoelig voor zijn. Schotse onderzoekers vonden het twee jaar geleden opvallend, dat veel cranberrysap drinkende proefpersonen in menig onderzoek voortijdig zijn afgehaakt. Het lijkt er op, aldus de onderzoekers, dat cranberrysap over een langere periode niet goed wordt geaccepteerd. Maar hoe dat nou precies zit, weten ze niet. Mede gezien de werkzaamheid van cranberrysap tegen blaasontsteking, wordt driftig onderzoek verricht naar mogelijke andere zegeningen van het besje. Is de cranberry een kankerbestrijder, doodt zij virussen en schimmels, en voorkomt ze maagzweren? Het is allemaal nog niet duidelijk. Inmiddels zijn er ook wat aanwijzingen dat cranberry's vorming van tandplak zouden helpen voorkomen maar harde bewijzen daarvoor ontbreken eveneens. Mondspoelen met cranberrysap is niet aan te raden: doorgaans zit er namelijk ook veel suiker in het sap. Wat van nature ook veel in cranberry's zit, is benzoëzuur. Dat wordt onder de naam E210 veel gebruikt als conserveringsmiddel in een groot aantal (licht) zure producten, zoals bijvoorbeeld salades. Geen wonder dat cranberry's ook buiten de koelkast lang goed blijven.
|
|
| ||||||||||||||||||||||||||
 |
Food-Info.net is an initiative of Stichting Food-Info, The Netherlands | |||||||||||||||||||||||||||||
