Food-Info.net> Θέματα > Τροφικές αλλεργίες

Αλλεργία στα μαλάκια (κοχύλια)

Προέλευση

Πληροφορίες που παρέχονται σε συνεργασία με το πρόγραμμα Informall.

Τα μαλάκια περιλαμβάνουν πολλά από τα πιο σημαντικά θαλασσινά όπως το αμπαλόνε , κτένια, μύδια, χταπόδι, κοχύλια , καλαμάρι και πίνα, όπως και σαλιγκάρια εδάφους. Τα θαλάσσια μαλάκια και τα οστρακόδερμα (γαρίδες ,γαρίδες τράτας, καβούρι, καραβίδες, και αστακός) είναι και τα δύο γνωστά ως οστρακοειδή . Υπάρχει μια σαφής νομική διάκριση λόγω του παραρτήματος Illa της νέας ντιρεκτίβας της ΕΕ για την υποχρεωτική περιγραφή στη συσκευασία των οστρακόδερμων και των προϊόντων τους, άλλα μέχρι πρότινος δεν καθορίζει κάτι τέτοιο για τον χαρακτηρισμό των μαλακίων. Υπάρχει μια σαφής βιολογική διαφορά ανάμεσα στα μαλάκια και τα οστρακόδερμα, όμως περιορισμένη διασταυρούμενη αντίδραση έχει σημειωθεί. Έτσι άνθρωποι με αλλεργία στη γαρίδα έχουν περισσότερες πιθανότητες να αντιδράσουν δυσμενώς σε μαλάκια παρά σε άλλα μη συσχετιζόμενα τρόφιμα, όπως τρόφιμα φυτικής προέλευσης.

Τα μαλάκια καταναλώνονται παγκοσμίως, αλλά τα είδη που καταναλώνονται και η ποσότητα κατανάλωσης διαφέρουν σημαντικά από περιοχή σε περιοχή. Σε πολλές χώρες, τα μαλάκια καταναλώνονται περιστασιακά και όχι σαν κύριο μέρος του διαιτολογίου. Στη νότια Ευρώπη, κυρίως στην Ισπανία, καταναλώνονται περισσότερα κεφαλόποδα όπως καλαμάρια και οστρακοειδή όπως μύδια σε σχέση με τη βόρεια Ευρώπη. Στις παράκτιες περιοχές της Ασίας είναι επίσης δημοφιλής η κατανάλωση μαλακίων όπου μάλιστα συμπεριλαμβάνεται στο Κινέζικο «ντιμ σουμ», σε σούπες και στο χυλό ρυζιού, καθιστώντας τα μαλάκια σημαντικά κρυμμένα αλλεργιογόνα σε αυτά τα πιάτα. Το καλαμάρι καταναλώνεται περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο θαλασσινό στην Ιαπωνία. Σαλιγκάρια καταναλώνονται περισσότερο σε Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία.

1. Συμπτώματα
2. Συσχετιζόμενες τροφές (διασταυρουμένη αντίδραση)
3. Ποιός, πότε, πόσο διαρκεί, και πόσο συχνά;
4. Διάγνωση
5. Αποφυγή
6. Άλλες γλώσσες
7. Περισσότερες πληροφορίες

Συμπτώματα

Μετά την πέψη των μαλακίων, δυσμενείς αλλεργικές αντιδράσεις ακολουθούν, οι οποίες είναι παρόμοιες με αυτές που ήδη έχουν καταγραφεί για άλλα τρόφιμα. Ποικίλουν από ήπια στοματική αλλεργία (φαγούρα στα χείλη, στο στόμα ή στον φάρυγγα, πρήξιμο των χειλιών, της γλώσσας, του λαιμού και του ουρανίσκου),εξανθήματα, που κατά τα λεγόμενα είναι το πιο συχνό σύμπτωμα, μέχρι, οξεία αναφυλαξία (αναπνευστική δυσκολία, πτώση πίεσης του αίματος, ακόμα και θάνατος).Τα συμπτώματα συγκαταλέγονται σε δερματικά (φαγούρα, πρήξιμο), γαστρεντερικά (ναυτία, διάρροια) και επίσης αναπνευστικά (άσθμα, ρινίτιδα). Τα πιο κοινά συμπτώματα συμβαίνουν μέσα σε 90 λεπτά μετά την πέψη του φαγητού. Επίσης συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν και αργότερα. Τα συμπτώματα που καταγράφονται μετά την πέψη μαλακίων μπορεί να θεωρηθούν ασυνήθιστα για δύο λόγους. Πρώτον, μπορεί να υπάρξει ένα μεγαλύτερο μέρος σοβαρών αντιδράσεων απ' ό,τι για τα περισσότερα τρόφιμα. Δεύτερον, γιατί η αλλεργία στα σαλιγκάρια πολύ συχνά έχει σχέση με άσθμα. Αυτό πιθανώς να σχετίζεται με αλλεργία σε σκόνη η οποία εμπλέκεται σε πολλές περιπτώσεις άσθματος και επίσης σε αλλεργικές αντιδράσεις στα σαλιγκάρια.

Γενικά, τα συμπτώματα εμφανίζονται μετά την πέψη. Ωστόσο, συμπτώματα έχουν καταγραφεί και κατα την επεξεργασία ή αναπνοή του ατμού απο το μαγείρεμα των μαλάκιων, καθώς και άσθμα σε ανθρώπους εργάζονται στο άνοιγμα μυδιών. Αυτές οι αντιδράσεις δεν είναι τόσο διαδεδομένες, και γι' αυτό δεν έχουν μελετηθεί τόσο διεξοδικά σε σχέση με άλλες παρόμοιες αλλεργίες σε μαλακόστρακα.

Σοβαρά συμπτώματα, κάποιες φορές, συμβαίνουν όταν αμέσως μετά την κατανάλωση μαλάκιων (αμπαλόνε ή σαλιγκάρια) ακολουθήσει άσκηση όπως έχει παρατηρηθεί και για διάφορα άλλα τρόφιμα.

Ποιος, πότε, πόσο διαρκεί και πόσο συχνά;

Έρευνες βασισμένες σε ερωτηματολόγια στις ΗΠΑ αναφέρουν πως αλλεργία στα μαλάκια είναι λιγότερο συχνή απ' ότι η αλλεργία στα οστρακοειδή, με αναλογία περίπου 3 αλλά με σημαντικό νούμερο ατόμων που υποφέρει από δυσμενείς συνέπειες (>50 αντιδρούν στα κτένια από 14,948 ανθρώπους). Η συχνότητα τροφικών αλλεργιών πιθανότατα ακολουθεί την τοπική κατανάλωση, γι' αυτό η αλλεργία στα μαλάκια μπορεί να είναι πιο σημαντική στη Γαλλία, Ισπανία, Χονγκ Κονγκ ή Σιγκαπούρη και λιγότερο συχνή στο Ηνωμένο Βασίλειο ή τη Γερμανία. Τροφικές αλλεργίες σε μαλάκια έχουν καταγραφεί τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες, και λίγα είναι γνωστά για την εμμονή της αλλεργίας αυτής στα μαλάκια.

Μαλάκια έχουν προκαλέσει το 5.6% και το 11.7% σοβαρών αντιδράσεων στη Γαλλία το 2002 και το 2003 αντίστοιχα, και ένα άρθρο κατέγραψε πως το 36% των περιπτώσεων αναφυλαξίας σε μια κλινική στη Σιγκαπούρη, προκλήθηκε από μαλάκια. Μια πιθανή εξήγηση των αντιδράσεων μπορεί να χαρακτηριστεί από βακτηριακές μολύνσεις παρά από τροφικές αλλεργίες, γι' αυτό και η κατανάλωση τους συνεχίζεται.

Συσχετιζόμενες τροφές (διασταυρουμένη αντίδραση)

Πληροφορίες για διασταυρούμενες αντιδράσεις είναι ατελείς επειδή δοκιμασίες προκαλούμενες απο το στόμα με μαλάκια σπάνια καταγράφονται. Γι' αυτό οι διασταυρούμενες αντιδράσεις μπορούν να ταυτοποιηθούν απο κλινικά ιστορικά, επιδερμικές δοκιμασίες και δοκιμασίες για συγκεκριμένα Ig Ε από ορό.

Διασταυρούμενες αντιδράσεις συναντώνται στα μαλάκια και ειδικότερα σε αυτά της ίδιας κατηγορίας (δίθυρα, κεφαλόποδα ή γαστερόποδα). Για παράδειγμα, σε μια ομάδα ασθενών με ιστορικό σε αλλεργία οστρακοειδών, ασθενείς με θετικό αποτέλεσμα σε επιδερμικά τεστ στα κτένια είχαν 0.55 (55%) πιθανότητα να βγουν θετικοί σε επιδερμικό τεστ για πίνα. Η ίδια μελέτη κατέγραψε πως ασθενείς που βρέθηκαν αλλεργικοί στο αμπαλόνε, είχαν μόνο 25% πιθανότητα να βγουν θετικοί σε επιδερμικό τεστ με πίνα, αλλά 79% πιθανότητα για θετικό αποτέλεσμα σε πεταλίδα. Αυτοί με αλλεργία στα δίθυρα (κτένια, μύδια, κοχύλια και πίνες) είναι πιθανό να αντιδράσουν αλλεργικά με άλλα δίθυρα, ενώ αυτοί με αλλεργία στα γαστερόποδα (αμπαλόνε, πεταλίδες, λιπορίνες, κοχλίες) είναι πιθανό να αντιδράσουν αλλεργικά με άλλα γαστερόποδα. Μια περίπτωση θανατηφόρας αναφυλαξίας μετά από κατανάλωση σαλιγκαριών έχει καταγραφεί σε ασθενή που είχε διαγνωσθεί αλλεργικός στο αμπαλόνε, δείχνοντας οτι η διασταυρούμενες αντιδράσεις σχετίζονται με τη βιολογική οικογένεια (γαστερόποδα) και όχι τόσο με το αν το τρόφιμο είναι θαλάσσιας ή χερσαίας προέλευσης. Ωστόσο, διασταυρούμενες αντιδράσεις ανάμεσα σε κατηγορίες μαλακίων είναι επίσης κοινές.

Υπάρχουν ικανοποιητικές αποδείξεις για διασταυρούμενες αντιδράσεις ανάμεσα σε μαλάκια και αρθρόποδα (το φύλο αυτό περιλαμβάνει τα έντομα, τα ακάρια και τα οστρακοειδή) και δύο διασταυρούμενες αντιδράσεις έχουν καταγραφεί. Η αλλεργία στα οστρακόδερμα (γαρίδες, αστακός, καραβίδα ή καβούρι) οφείλεται γενικά σε υψηλή συντήρηση μυϊκής πρωτεΐνης, της τροπομυοσίνης. Εργαστηριακές μελέτες δείχνουν πως αντισώματα IgE (η κατηγορία που συσχετίζεται με την αλλεργία) από ασθενείς αλλεργικούς στη γαρίδα συχνά δένονται στις τροπομυοσίνες απο μαλάκια. Ωστόσο, όπως ειπώθηκε παραπάνω, αυτό δεν υποδηλώνει κλινική αλλεργία. Μια εναλλακτική εκτίμηση, έρχεται από την παρατήρηση πως ένα θετικό αποτελέσματα από επιδερμικά τεστ για γαρίδες συσχετιζόταν με 26% - 41% πιθανότητα για θετικό αποτέλεσμα σε πίνα, κτένι, κοχύλι, αμπαλόνε ή πεταλίδα. Η τροπομυοσίνη έχει επίσης σχέση με δια - αντιδράσεις ανάμεσα σε έντομα και οστρακόδερμα και είναι πιθανό πως άτομα με αλλεργία στα σκαθάρια και σε άλλα αρθρόποδα ίσως παρουσιάσουν αλλεργικές δια - αντιδράσεις σε μαλάκια.

Η δεύτερη καλά μελετημένη διασταυρούμενη αντίδραση είναι ανάμεσα σε ακάρεα σκόνης και γαστερόποδα όπως σαλιγκάρια και πεταλίδες. Αυτό δε φαίνεται να εξαρτάται από την τροπομυοσίνη, καθώς μόνο 2/28 ασθενείς από μία μελέτη έδειξαν τα IgE να δένονται με τροπομυοσίνη. Σε αυτή την περίπτωση, διασταυρούμενες αντιδράσεις έχουν επαληθευτεί με δοκιμασίες απο το στόμα. Για παράδειγμα, από τα 51 παιδιά με αλλεργία σε ακάρεα σκόνης, 36 ήταν θετικοί στις δερματικές δοκιμασίες νυγμού με σαλιγκάρι. 15 απο τα παιδιά που είχαν δείξει θετικοί στο επιδερμικό τεστ προκλήθηκαν με μαγειρεμένα σαλιγκάρια και 11 αντέδρασαν. Αυτό υποδηλώνει πως περίπου 30 - 40% των ατόμων με αλλεργία σε ακάρεα σκόνης μπορεί να αντιδράσουν αλλεργικά σε σαλιγκάρια, ενώ άλλες μελέτες έχουν δείξει πως μόνο ένα 15% μπορεί να αντιδράσουν. Η αλλεργία σε πεταλίδες επίσης έχει συσχετισθεί με αλλεργία σε ακάρεα. Οι καταγραμμένες ή παρατηρούμενες αντιδράσεις είναι επίσης ασυνήθιστες με το άσθμα να είναι η πιο συχνή αντίδραση. Γι' αυτό αν κάποιος είναι αλλεργικός στα ακάρεα και δεν έχει φάει πρόσφατα σαλιγκάρια ή σχετικά οστρακοειδή, αλλά σκοπεύει να δοκιμάσει στο μέλλον, θα ήταν συνετό να υποβληθεί σε δερματικές δοκιμασίες νυγμού για τα συγκεκριμένα μαλάκια. Οι επιρροές της θεραπείας απευαισθητοποίησης στα ακάρεα έχουν προκαλέσει έντονες αντιπαραθέσεις λόγω της υψηλής πιθανότητας σοβαρών επιπτώσεων. Αυτό είναι ένα θέμα που πρέπει να συζητηθεί μεταξύ του ενδιαφερόμενου και του γιατρού του.

Δεν έχουν καταγραφεί διασταυρούμενες αντιδράσεις ανάμεσα σε μαλάκια, ψάρια, πτηνά ή θηλαστικά.

Διάγνωση

Η διάγνωση για αλλεργίες σε μαλάκια γίνεται με τις ίδιες διεργασίες όπως και για άλλες αλλεργίες. Πρώτα καταγράφεται λεπτομερώς το ιστορικό του ασθενούς. Στη συνέχεια ακολουθούν επιδερμικά και εργαστηριακά τεστ προκειμένου να ταυτοποιηθούν οι τροφές που είναι πιθανές να προκαλούν τις αλλεργικές αντιδράσεις, ωστε να εξαλειφθούν απο το διαιτολόγιο. Στα διαθέσιμα εμπορικά εκχυλίσματα από μαλάκια περιλαμβάνεται το αμπαλόνε ( Haliotis spp . ), το μπλε μύδι ( Mytilus e ι dulis ), το κτένι ( Ruditapes spp . ), το χταπόδι ( Octopus vulgaris ), το στρείδι ( Ostrea edulis ), το καλαμάρι Ειρηνικού ( Todarodes pacificus ), η πίνα ( Pecten spp . ), το σαλιγκάρι ( Helix aspersa ) και το καλαμάρι ( Loligo spp . ). Υπάρχουν κάποιοι κρυφοί κίνδυνοι κατά την έρευνα των αλλεργιών στα μαλάκια, καθώς η ταυτοποίηση του είδους που καταναλώνεται μπορεί να μην είναι καθόλου απλή, ειδικά όταν κάποιο εστιατόριο χρησιμοποιεί φτηνά υποκατάστατα μαλακίων όπως πεταλίδες αντί για ακριβά όπως το αμπαλόνε.

Αποφυγή

Η αποφυγή είναι η μοναδική θεραπεία μετά τη διάγνωση αλλεργίας σε οποιοδήποτε μαλάκιο. Εξ'αιτίας της υψηλής πιθανότητας διασταυρούμενης αντίδρασης, θα πρέπει να εξαλειφθούν εντελώς τα μαλάκια απο το διαιτολόγιο εκτος και αν μια αρνητική δοκιμασία νυγμού εξασφαλίσει οτι ένα συγκεκριμένο είδος μπορεί να καταναλωθεί ασφαλώς. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση,η δυσκολία διάκρισης του συγκεκριμένου μαλάκιου μετά το μαγείρεμα, συνιστά ιδιαίτερη προσοχή. Επίσης θα πρέπει να δίνεται προσοχή ώστε να αποφεύγονται τα μαλάκια που χρησιμοποιούνται ως συστατικά σε σούπες και πιάτα όπως το «ντιμ σουμ». Ευτυχώς, δεν υπάρχουν διατροφικές συνέπειες σε περίπτωση διαγραφής των μαλάκιων από το διαιτολόγιο και δε χρειάζονται συμπληρώματα.